Στις 28 Οκτωβρίου 1940, η Ελλάδα γράφει μία από τις ενδοξότερες σελίδες της ιστορίας της. Εκείνη τη μέρα, ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς απάντησε με το ιστορικό "Όχι" στο ιταλικό τελεσίγραφο που απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση των στρατευμάτων του Μουσολίνι από τη χώρα.
Τα χαράματα της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου και συγκεκριμένα στις 3 το πρωί, ο πρέσβης της Ιταλίας Εμανουέλε Γκράτσι επιδίδει τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά, με το οποίο του γνωστοποιεί την πρόθεση της Ιταλίας να καταλάβει θέσεις εντός της ελληνικής επικράτειας, συνοδευόμενο από τη δήλωση ότι, αν η Ελλάδα δεν συμμορφωθεί εντός 3 ωρών, ο ιταλικός στρατός θα εισβάλλει στο ελληνικό έδαφος. Η απάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού (Alors,c’est la guerre: Λοιπόν έχουμε πόλεμο), που έμεινε στην ιστορία ως το ΟΧΙ του Μεταξά, εξέφρασε τη θέληση του ελληνικού λαού να μην υποταχθεί.
Η άρνηση αυτή δεν ήταν απλώς μια διπλωματική πράξη, αλλά ένα εθνικό ξέσπασμα υπερηφάνειας και αντίστασης. Ο ελληνικός λαός, ενωμένος πέρα από πολιτικές ή κοινωνικές διαφορές, πήρε τα όπλα και υπερασπίστηκε την πατρίδα με απίστευτο θάρρος και αυταπάρνηση.
Οι μάχες στα βουνά της Πίνδου και της Βορείου Ηπείρου απέδειξαν ότι η ελευθερία και η αξιοπρέπεια αξίζουν κάθε θυσία. Οι Έλληνες στρατιώτες κατάφεραν το αδιανόητο: να απωθήσουν τον ιταλικό στρατό, προκαλώντας τον θαυμασμό ολόκληρου του κόσμου.
Ο ρόλος των γυναικών
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στις Ελληνίδες της Ηπείρου και των ορεινών περιοχών. Οι γυναίκες εκείνες, με αστείρευτη δύναμη ψυχής, μετέφεραν πολεμοφόδια, τρόφιμα και τραυματίες μέσα σε χιονοθύελλες και δύσβατα μονοπάτια. Έραβαν στολές, φρόντιζαν τους στρατιώτες και στήριζαν τα μετόπισθεν με απαράμιλλο θάρρος. Η συμβολή τους υπήρξε καθοριστική για τη διατήρηση του ηθικού και την επιτυχία των επιχειρήσεων.
Οι διεθνείς αντιδράσεις
Η ηρωική αντίσταση της Ελλάδας συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Εφημερίδες και πολιτικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο εξήραν το ελληνικό σθένος, ενώ ο Ουίνστον Τσώρτσιλ φέρεται να είπε το περίφημο: «Στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Η ελληνική νίκη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους λαούς που αγωνίζονταν ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα και καθυστέρησε σημαντικά τα σχέδια του Χίτλερ στα Βαλκάνια.
Η Κατοχή και η Αντίσταση
Την άνοιξη του 1941, η Γερμανία εισέβαλε στην Ελλάδα, επιβάλλοντας μια σκληρή και αιματηρή Κατοχή. Παρά τη στρατιωτική ήττα, το πνεύμα του "Όχι" δεν έσβησε. Ο ελληνικός λαός συνέχισε να αντιστέκεται με κάθε τρόπο: με σαμποτάζ, με μυστικές οργανώσεις, με ένοπλα αντάρτικα σώματα στα βουνά. Η Αντίσταση υπήρξε μία από τις ισχυρότερες στην κατεχόμενη Ευρώπη και έγραψε νέες σελίδες ηρωισμού, όπως η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.
Η περίοδος της Κατοχής συνοδεύτηκε από μεγάλες θυσίες: πείνα, εκτελέσεις, ολοκαυτώματα χωριών όπως τα Καλάβρυτα και το Δίστομο. Όμως, μέσα από τον πόνο και τη δοκιμασία, γεννήθηκε μια βαθιά πίστη στην ελευθερία και τη δημοκρατία.
Η κληρονομιά του 1940
Το "Όχι" της 28ης Οκτωβρίου δεν αποτελεί μόνο εθνική επέτειο, αλλά και παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης ενάντια στον φασισμό και την καταπίεση. Μας θυμίζει ότι ακόμη και ένας μικρός λαός, όταν υπερασπίζεται το δίκαιο και την ελευθερία του, μπορεί να αλλάξει την πορεία της ιστορίας. Είναι ένα μήνυμα διαχρονικό, που καλεί κάθε γενιά να υπερασπίζεται τις αξίες της δημοκρατίας, της ενότητας και της ειρήνης.